Isis in Bologna: Hieroglyphica and Aegyptiaca in Bologna's book collections between the 16th and 17th centuries

Authors

  • Antonella Brunelli University of Bologna, University Library System

DOI:

https://doi.org/10.6092/issn.2283-9364/11991

Keywords:

Book History, Press history, Iconology, Isis, Hieroglyphs, Bologna

Abstract

The rediscovery of the ancient Egyptian civilization is a distinctive feature of humanistic culture. This Egyptomania, which extends also to the seventeenth and the subsequent centuries, is well documented in early printed books and focuses on two symbolic objects: the Late Roman treatise on hieroglyphs Hieroglyphica by Horapollo and the Tablet of Isis (Mensa Isiaca), a late imperial age pseudo-Goddess altar. This work outlines the editorial adventures of those publications illustrating and popularizing a textual and graphical corpus that well represents the baroque intellectual imaginary about Ancient Egypt, particularly focusing on antiques collections and editorial activities of a close scholars network in Bologna in the XVII century.

References

Arslan 1997 = Ermanno A. Arslan (a cura di), Iside: il mito, il mistero, la magia, a cura di Ermanno A. Arslan; con Francesco Tiradritti, Monica Abbiati Brida, Alessandra Magni, Electa, 1997.

Aldrovandi 1642 = Ulisse Aldrovandi, Historia monstrorum, Bononiae, typis Nicolai Tebaldini, Marco Antonio Bernia, 1642.

Aldrovandi 1648 = Ulisse Aldrovandi, Musaeum metallicum in libros IIII distributum, Bononiae, Marcus Antonius Bernia, 1648.

Aldrovandi 1668 = Ulisse Aldrovandi, Dendrologiæ naturalis scilicet arborum historiæ libri duo sylua glandaria, acinosumque pomarium vbi eruditiones omnium generum vnà cum botanicis doctrinis ingenia quæcunque non parum iuuant, et oblectant Ouidius Montalbanus ... opus summo labore collegit, digessit, concinnauit. Quod eminentiss. et reuerendiss. d. Guidobaldo Co. De Thun s.r.e. card. amplissimo ... Hieronymus Bernia proprijs sumptibus in lucem editum dicauit Bononiae, [Girolamo Bernia], typis Io. Baptistae Ferronij, 1668 (Bononiae, ex typographia Ferroniana, 1667).

Aprosio 1673 = Angelico Aprosio, La Biblioteca Aprosiana, Passatempo Autunnale di Cornelio Aspasio Antivigilmi, Trà Vagabondi di Tabbia detto l’Aggirato, Bologna, Manolessi, 1673.

Balavoine 1997 = Claudie Balavoine, Dès Hieroglyphica de Pierio Valerìano à l’ Iconologia de Cesare Ripa, in Repertori di parole e immagini: esperienze cinquecentesche e moderni data bases, a cura di Paola Barocchi e Lina Bolzoni, Pisa, Scuola normale superiore, 1997.

Bolzoni 2012 = Lina, Bolzoni, Il lettore creativo. Percorsi cinquecenteschi tra memoria, gioco, scrittura, Guida, 2012.

Budischovsky 1993 = Marie-Christine Budischovsky, La diffusion des cultes isiaques autour de la Mer Adriatique, Brill, 1977.

Burnett Grossman 2003 = Janet Burnett Grossman (a cura di), History of restoration of ancient stone sculptures, a cura di Janet Burnett Grossman et al., Los Angeles, J. Paul Getty Museum, 2003.

Cassiani 2015 = Chiara Cassiani, L’archeologia di un socialnetwork. Un’ipotesi sui Hieroglyphica di Pierio Valeriano, «Roma nel Rinascimento», 2015, p. 29.

Cipriani 1993 = G. Cipriani, Gli obelischi egizi. politica e cultura nella Roma barocca, Firenze, 1993.

De Rachewiltz – Partini 1999 = Boris De Rachewiltz, Anna Maria Partini, Roma Egizia. Culti, templi e divinità egizie nella Roma imperiale, Roma, Edizioni Mediterranee, 1999.

Danzi 2005 = Massimo Danzi, La Biblioteca del Cardinal Pietro Bembo, Librairie Droz, 2005.

De Varthema 1510 = Lodovico de Varthema, Itinerario de Ludouico de Varthema bolognese nello Egypto, nella Surria, nella Arabia deserta & felice, nella Persia, nella India, & nella Ethiopia. La fede, el uiuere, & costumi de tutte le prefate prouincie, stampato in Roma per maestro Stephano Guillireti de Loreno, & maestro Hercule de Nani bolognese ad instantia de maestro Lodouico de Henricis da Corneto vicentino, 1510.

Donadoni 2002 = S. Donadoni, I geroglifici di Athanasius Kircher, in E. Lo Sardo (a cura di), Athanasius Kircher. Il Museo del Mondo, catalogo della mostra, Roma, Palazzo Venezia, 28 febbraio-22 aprile 2002.

Donattini 2008 = Massimo Donattini, ll mondo portato a Bologna: viaggiatori, collezionisti, missionari, in: Storia di Bologna, diretta da R. Zangheri, vol. III: A. Prosperi (ed.), Bologna nell’Età Moderna, tomo 2: Cultura, istituzioni culturali, Chiesa e vita religiosa, Bologna, Bononia University Press, 2008.

Eco 1998 = Umberto Eco, Serendipities. Language and Lunacy, Columbia University Press, 1998.

Findlen 1994 = Paula Findlen, Possessing Nature: Museums, Collecting, and Scientific Culture in Early Modern Italy, Studies on the History of Society and Culture, University of California Press, 1994.

Findlen 1998 = Paula Findlen, Possessing the past, «The American Historical Review» (1998), 103, p. 1.

Fletcher 2011 = John Edward Fletcher, A Study of the Life and Works of Athanasius Kircher, ‘Germanus Incredibilis’. With a Selection of his Unpublished Correspondence and an Annotated Translation of his Autobiography, Brill, 2011.

Garin 2006 = Eugenio Garin, Ermetismo del Rinascimento, Pisa, Edizioni della Normale, 2006.

Gasparini – Veymiers = Valentino Gasparini, Richard Veymiers, Individuals and Materials in the Greco-Roman Cults of Isis, Leiden, Brill, 2018.

Giehlow = Karl Giehlow The Humanist Interpretation of Hieroglyphs in the Allegorical Studies of the Renaissance: With a Focus on the Triumphal Arch of Maximilian I, Leiden, Brill, 2015.

Hewson Crawford 1995 – Ligota 1995 = Michael Hewson Crawford, C. R. Ligota, Ancient History and the Antiquarian, Essays in Memory of Arnaldo Momigliano, Warburg Institute, 1995.

Horapollo 1517 = Horapollo, Hori Apollinis Niliaci Hieroglyphica, hoc est de sacris Aegyptiorum literis libelli duo de Graeco in Latinum sermonem a Philippo Phasianino bononiensi nunc primum translati, Bononiae, (Impressum Bononiae, apud Hieronymum Platonidem bibliopolam solertissimum), 1517.

Horapollo 1547 = Oro Apolline Niliaco, Delli segni hierogliphici, cioe Delle significationi di scolture sacre appresso gli Egittij. Tradotto in lingua volgare per m. Pietro Vasolli da Fiuizano, In Vinegia, appresso Gabriel Giolito de Ferrari, 1547.

Horapollo 2002 = Horapollo, Trattato sui geroglifici, testo, traduzione e commento a cura di Franco Crevatin e Gennaro Tedeschi, Napoli, Università degli Studi “L’Orientale”, 2002.

Herwart 1607 = Johann Georg Herwart von Hoenburg, Thesaurus hieroglyphicorum è muséo Joannis Georgii Hervvart ab Hohenburg, [Munich], [ca 1607].

Kircher 1652-1654 = Athanasius Kircher, Athanasii Kircheri e Soc. Iesu, Oedipus Aegyptiacus. Hoc est Vniuersalis Hieroglyphicae Veterum doctrinae temporum iniuria abolitae instauratio. Opus ex omni orientalium doctrina & sapientia conditum, nec non viginti diuersarum linguarum authoritate stabilitum, Romae, ex typographia Vitalis Mascardi, 1652-1654.

Kircher 1652-1654 = Athanasius Kircher, Ad Alexandrum Vii. pont. Max. obelisci aegyptiaci nuper inter isaei romani rudera effossi interpretatio hieroglyphica, Roma 1666.

Iversen 1993 = Erik Iversen, The Myth of Egypt and its Hieroglyphs in European Tradition, Princeton, NJ, 1993.

Legati 1677 = Lorenzo Legati, Museo Cospiano annesso a quello del famoso Ulisse Aldrovandi e donato alla sua Patria dall’Illustrissimo Signor Ferdinando Cospi (etc.), Bologna, Giacomo Monti, 1677.

Leospo 1978 = Enrica Leospo, La Mensa Isiaca di Torino, Leiden, Brill, 1978.

Maffei 2010 = Sonia Maffei, Le fonti negate dell’Iconologia. I contributi di Vincenzo Cartari, Domenico Delfino, Giovanni Battista Rinaldi, Eustathius Macrembolites e un sorprendente apporto di Théodore de Bèze, in Cesare Ripa e gli spazi dell’allegoria, atti del Convegno, Università degli Studi di Bergamo, (9-10 settembre 2009), Napoli, La Stanza delle Scritture, 2010.

Malvasia 1690 = Carlo Cesare Malvasia, Marmora felsinea innumeris non solum inscriptionibus exteris hucusque ineditis sed etiam quamplurimis doctissimorum virorum expositionibus roborata & aucta. Illustrissimo ac amplissimo Bononiae Senatui dicata a Co. Carolo Caesare Malvasia, Bononiae studiorum, ex typographia Pisariana, 1690.

Mazzuchelli 1760 = Giammaria, Mazzuchelli, Gli Scrittori D’Italia Cioè Notizie Storiche, E Critiche Intorno Alle Vite, E Agli Scritti Dei Letterati Italiani, Bossini, 1760.

Parshall 2013 = Peter Parshall, Graphic Knowledge: Albrecht Durer and the imagination, «The Art Bulletin», (2013), 95, p. 3.

Pignoria 1605 = Lorenzo Pignoria, Vetustissimae tabulae Aeneae sacris Aegyptiorum simulachris coelatae accurata explicatio, in qua antiquissimarum superstitionum origines, progressiones, ritus ad barbaram, Graecam, Romanamque historiam illustrandam enarrantur, & multa scriptorum veterum loca qua explanantur, qua emendantur: auctore Laurentio Pignorio Patauino. Accessit ab eodem auctiarum, Venetijs, apud Io. Anto. Rampazettum, Sumptibus Iacobi Franco, 1605.

Pignoria 1608 = Lorenzo Pignoria, Characteres Aegyptii, hoc est, sacrorum, quibus Aegyptii utuntur, simulachrorum accurata delineatio et explicatio, qua antiquissimarum superstitionum origines, progressiones, ritusque, ad barbaram, graecam & romanam historiam illustrandam, enarrantur, & multa scriptorum veterum loca explicantur atque emendantur, Francofurti, typis Matthiae Beckeri, impensis vero dictorum fratrum, & viduae Theodori de Bry, matris eorundem, 1608.

Pignoria 1669 = Lorenzo Pignoria, Laurentii Pignorii Patavini Mensa Isiaca qua sacrorum apud Aegiptios ratio et simulacra subjectis tabulis aeneis simul exhibentur et explicantur, Amstelodami, Frisius, 1669.

Picchi 2004 = Daniela Picchi, Le antichità egiziane del Museo Cospiano, Imola, (2002), «REAC», (2002), 6, p. 51-86.

Picchi 2011 = Daniela Picchi, Alle origini dell’egittologia. Le antichità egiziane di Bologna e di Venezia in un inedito di Georg Zoega, La Mandragora, 2011.

Picchi 2015 = Daniela Picchi, Il generale Luigi Ferdinando Marsili e le prime antichità egizie dell’Istituto delle Scienze di Bologna, in: E.M. Ciampini, P. Zanovello (a cura di), Antichità egizie e Italia. Prospettive di ricerca e indagini sul campo, Atti del III Convegno Nazionale Veneto di Egittologia Ricerche sull’antico Egitto in Italia, Edizioni Cà Foscari, 2015.

Pinelli 1986 = Orietta Rossi Pinelli, Chirurgia della memoria: scultura antica e restauri storici, in Memoria dell’antico nell’arte italiana, a cura di Salvatore Settis, Torino, Einaudi 1986, v. 3.

Sabba 2018 = Fiammetta, Sabba, Viaggi tra i libri. Le biblioteche italiane nella letteratura del Grand Tour, Pisa, Roma, Fabrizio Serra, 2018.

Scappini - Torricelli 1993 = Cristiana Scappini, Maria Pia Torricelli, Lo Studio Aldrovandi in Palazzo Pubblico (1617-1742), a cura di Sandra Tugnoli Pattaro, Bologna, CLUEB, [1993].

Sider 1986 = Sandra Sider, Catalogus Translationum et commentariorum: mediaeval and Renaissance Latin Translation and Commentaries, edited by F. E. Cranz, V. Brown, P. O. Kristeller, Washington D.C., 1986.

Susini 1978 = Giancarlo Susini, I culti orientali nella cispadana. Fonti e materiali, in: Hommages à Maarten J. Vermaseren, Volume 3, Brill, 1978.

Rossi 2012 = Isabella Rossi, Pietro Stefanoni a Ulisse Aldrovandi: relazioni erudite tra Bologna e Napoli, «Studi di Memofonte», (2012), 8, p. 3-30.

Tiradritti 2019 = Francesco Tiradritti, Ritrovato ad Ajaccio il Thesaurus Hieroglyphicorum, «Il Giornale dell’Arte», (2019), 11, edizione online, n. 394, <https://www.ilgiornaledellarte.com/articoli/ritrovato-ad-ajaccio-il-thesaurus-hieroglyphicorum/130663.html>, (ult. cons.: 11/09/2020).

Vassilika 2006 = Eleni Vassilika, Art Treasures from the Museo Egizio, Umberto Allemandi & Co., 2006.

Witcombe 2014 = Christopher L.C.E. Witcombe, Copyright in the Renaissance: Prints and the Privilegio in Sixteenth-Century Venice and Rome, Leiden, Brill, 2014.

Published

2020-12-31

How to Cite

Brunelli, A. (2020). Isis in Bologna: Hieroglyphica and Aegyptiaca in Bologna’s book collections between the 16th and 17th centuries. Bibliothecae.It, 9(2), 203–277. https://doi.org/10.6092/issn.2283-9364/11991

Issue

Section

Essays